Als de rook om je hoofd verdwenen is: ‘Wat een opluchting’

Op 15-2-2019 won ik de eerste Nationale Tabaksonderzoeksprijs. Het is geweldig dat ons onderzoek over roken onder mensen met psychiatrische problematiek aandacht krijgt. Het preventieakkoord streeft naar 5% rokers in 2040. Maar wie is dan die verstokte roker? Misschien wel de mensen uit mijn onderzoek en daarom is er actie nodig.

Er wordt heel veel en heel vaak gerookt in de psychiatrie. Wij observeerden in ons onderzoek dat 67% van de mensen met een psychose gemiddeld 18 sigaretten per dag rookte. Ter vergelijking: 38% van de broers en zussen rookte gemiddeld 14 sigaretten per dag en 25% van de gezonde controles zo’n 12 sigaretten per dag (data uit 2001-2004).

De laatste jaren vindt er wereldwijd meer tabaksontmoediging plaats. In Australië werd een pakket van maatregelen ingevoerd en het percentage rokers is nu 12 procentpunten lager in vergelijking tot 1997. Wat schokkend is, is dat het percentage rokers onder mensen met ernstige psychiatrische problematiek gelijk bleef. Hierdoor wordt het verschil in roken ten opzichte van de gemiddelde bevolking groter. Als je mensen met psychische klachten gelijke kansen op gezondheid gunt, is het dus niet afdoende om enkel tabaksconsumptie te reguleren. Zonder een goede toegang tot reeds bestaande veilige en effectieve stoppen met roken hulp, vindt er een marginalisatie van deze grote groep mensen plaats.

Behandeling is dus op zijn plaats. Dit is nog vrij beperkt in de Nederlandse Geestelijke Gezondheidszorg. Roken wordt vaak niet gediagnosticeerd laat staan behandeld, in tegenstelling tot iedere andere psychiatrische stoornis binnen het handboek der psychiatrische stoornissen (DSM). Sterker nog, het verstrekken van tabak aan patiënten op gesloten afdelingen en het inzetten van sigaretten als beloning of ter de-escalatie is vaak nog de orde van de dag. Sinds een aantal jaren is bekend dat stoppen met roken na een aantal maanden positieve effecten op de mentale gezondheid heeft. In een grote literatuurstudie vond men minder stress, angst en somberheid ten opzicht van doorroken. Onze studie laat zien dat als mensen met een psychose stopten met roken, dit gepaard ging met een verbetering van hun cognitieve functioneren. Stoppen met roken helpt dus niet alleen je lichamelijke en financiële gezondheid vooruit maar hoogst waarschijnlijk ook je psychische en cognitieve gezondheid.

Stoppen met roken is erg moeilijk. Maar niets doen, is geen optie. 5% van de Nederlanders staat gelijk aan 854.000 mensen (gebaseerd op 2017). Sinds 2017 proberen we in Amsterdam UMC, locatie AMC, medewerkers en patiënten hierbij te helpen door groepsbijeenkomsten te organiseren en gratis nicotine vervangende middelen te geven. De praktijk is lastig en weerbarstig. Toch blijkt meer dan de helft van de mensen die regelmatig meedoet na 3 maanden nog gestopt te zijn. Ik belde laatst een deelnemende patiënt na een tijdje op, hij was nog gestopt: ‘Wat een opluchting’.

Over de auteur

Jentien Vermeulen is Arts-onderzoeker, promovenda
Amsterdam UMC