De e-sigaret (vape) is een elektronisch apparaat waarin een vloeistof, met of zonder nicotine, kan worden verdampt. Soms wordt er onderscheid gemaakt tussen een e-sigaret en een shisha-pen, maar er is geen duidelijk verschil tussen deze producten.
Vragen?
Heb je vragen over roken, stoppen met roken of zoek je hulp? Bel de gratis Stoplijn (0800-1995) of ga naar ikstopnu.nl.
Heb je een vakinhoudelijke vraag?
Ben je (zorg)professional en heb je een vraag naar aanleiding van deze pagina? Neem dan contact op met Esther Croes.
Achtergrond
E-sigaretten zijn er in veel verschillende modellen. Oorspronkelijk werd het product voor rokers op de markt gezet als een alternatief voor tabakssigaretten. E-sigaretten verschillen van tabakssigaretten, die tabak verbranden waardoor de roker veel schadelijke verbrandingsproducten inademt. In de damp die een e-sigaret produceert is de hoeveelheid kankerverwekkende en giftige stoffen lager, maar het gebruik brengt nog steeds gezondheidsrisico’s met zich mee.11. Ali N, Xavier J, Engur M, Mohanan PV, Bernardino de la Serna J. The impact of e-cigarette exposure on different organ systems: a review of recent evidence and future perspectives. 2023;457:131828-131828. doi:https://doi.org/10.1016/j.jhazmat.2023.131828 Inmiddels is de e-sigaret niet alleen meer een product dat gericht is op rokers. E-sigaretten zijn zeer populair geworden onder niet-rokers, voornamelijk jongeren en jongvolwassenen. Zij vinden de vele zoete smaken aantrekkelijk. Ook speelt in de populariteit mee dat in de recente wegwerpbare e-sigaretten een vorm van nicotine zit (nicotinezouten) die makkelijk te inhaleren is voor niet-rokers, omdat deze mild is in de keel.
E-sigaret of vape?
De Engelse term ‘vapen’ (dampen) wordt sinds een aantal jaar door de tabaksindustrie en consumenten gebruikt als synoniem voor e-sigaretgebruik. De vloeistof in een e-sigaret noemen zij ‘e-juice’. Met het gebruik van dit soort termen wordt het product als het ware los gezogen van het schadelijke imago van een tabakssigaret en wordt het als ‘gezond’ geprofileerd. E-sigaretsmaken als ‘groene appel’ en ander fruit dragen daar verder aan bij. In de onafhankelijke wetenschappelijke literatuur bestaat er voorkeur voor het gebruik van de neutrale termen ‘electronic nicotine delivery systems (ENDS)’ en ‘electronic cigarettes’ oftewel ‘elektronische sigaretten’ of ‘e-sigaretten’.
Gebruik onder volwassenen
In Nederland is het gebruik onder volwassenen relatief beperkt. In 2022 gebruikte 2,8% van de Nederlandse volwassenenregelmatig een e-sigaret. Dit percentage ligt het hoogst in de leeftijdscategorie 18 tot en met 24 jaar, namelijk 7,3%. Het (regelmatig) gebruik van de e-sigaret is hoger onder niet-dagelijkse roker (10,8%) dan onder dagelijkse rokers van tabakssigaretten (8,5%), ex-rokers (2,1%) en nooit-rokers (0,7%).2Bommelé J, Willemsen M. Kerncijfers roken 2022. de laatste cijfers over roken, stoppen met roken en het gebruik van elektronische sigaretten. 2023 Rokers die zowel roken als vapen worden aangeduid als dubbelgebruikers of ‘dual users’.
Gebruik onder jongeren
De verkoop van e-sigaretten aan jongeren onder de 18 jaar is verboden. Jongeren zelf zijn niet strafbaar als zij e-sigaretten kopen of gebruiken. In 2021 had desalniettemin 14,1% van de Nederlandse scholieren van 12 tot en met 16 jaar ooit een e-sigaret (zowel met als zonder nicotine) gebruikt.2Bommelé J, Willemsen M. Kerncijfers roken 2022. de laatste cijfers over roken, stoppen met roken en het gebruik van elektronische sigaretten. 2023 De cijfers zijn mogelijk een onderschatting omdat aan de jongeren werd gevraagd naar het gebruik van een e-sigaret en velen een ‘vape’ niet associëren met een e-sigaret. Uit een verdiepend panelonderzoek kwam dat in 2023 10,2% van de jongeren uit het panel van 12 tot en met 14 jaar in het afgelopen jaar een e-sigaret (zowel met als zonder nicotine) had gebruikt. Voor jongeren van 15 tot en met 17 jaar was dit 23,3%.32. Garritsen H, Bommelé J, de Nerée C, Troelstra S, Croes E, Willemsen M. Jongerenmonitor tabaks- en nicotineproducten het gebruik van tabaks- en nicotineproducten door jongeren en jongvolwassenen van 12 tot en met 25 jaar (herziene versie). 2023
Hoe schadelijk is de e-sigaret?
De precieze schadelijkheid van het gebruik van een e-sigaret op lange termijn is nog onbekend. Er zijn wel steeds meer aanwijzingen dat e-sigaretgebruik zou kunnen leiden tot schade aan onder andere de luchtwegen en het hart- en vaatstelsel. Ook bevatten sommige e-vloeistoffen kankerverwekkende stoffen. Het is echter nog niet in epidemiologisch onderzoek aangetoond dat gebruikers van een e-sigaret werkelijk kanker ontwikkelen. Dat komt onder meer omdat het (vaak tientallen) jaren duurt voordat een kanker zichtbaar is en de e-sigaret nog niet zo lang wordt gebruikt. Daarnaast hebben veel e-sigaretgebruikers ook gerookt en is het niet mogelijk om te bepalen of een kanker is ontstaan door roken of door gebruik van de e-sigaret.
Over de schadelijkheid van nicotine is meer bekend. Nicotine is een zeer verslavende stof en heeft acute effecten, zoals misselijkheid, duizeligheid, een opgefokt gevoel, snelle hartslag en hoge bloeddruk. Nicotine verlamt het zenuwstelsel en is in hoge doseringen dodelijk. Hersenen die zich nog ontwikkelen, zoals bij jongeren, zijn gevoelig voor verstorende effecten van nicotine.4World Health Organization. Tobacco: E-cigarettes. 2022. [geciteerd 22 februari 2024].
Schadelijkheid voor rokers
Voor rokers geldt dat een e-sigaret minder schadelijk is dan een traditionele sigaret, mits de roker volledig overstapt op de e-sigaret.5Bozier K, et al. The Evolving Landscape of e-Cigarettes: A Systematic Review of Recent Evidence. Chest. 2020. Een e-sigaret is niet onschadelijk, daarom is de aanbeveling aan rokers om een e-sigaret hooguit tijdelijk te gebruiken.
Er zijn aanwijzingen dat mensen die zowel tabakssigaretten roken als een e-sigaret gebruiken (dubbelgebruikers) een extra hoog risico lopen op gezondheidsrisico’s, omdat zij blootgesteld worden aan de combinatie van schadelijke stoffen die vrijkomen bij de verbranding van tabak en het verdampen van de e-vloeistof. 6Schaap J, Troelstra S, Croes E, Bommelé J, Willemsen M. Factsheet Elektronische sigaretten (vapes). Utrecht: Trimbos-instituut. 2023.
Schadelijkheid voor niet-rokers
E-sigaretgebruik door niet-rokers gaat gepaard gaat met risico’s. Voor niet-rokers, met name jongeren, moet e-sigaretdamp vergeleken worden met schone lucht in plaats van tabaksrook. Bij deze groep is er geen gezondheidswinst of schadereductie wanneer zij gebruik maken van de e-sigaret. Bovendien kan nicotine de hersenen van adolescenten beschadigen, wat kan leiden tot problemen met cognitie, aandacht en stemming.7The National Academies of Science, Engineering, and Medicine. Public Health Consequences of E-Cigarettes. 2018. E-sigaretgebruik op jonge leeftijd kan zorgen voor een hogere vatbaarheid voor (nicotine)verslaving op latere leeftijd en een opstapje naar het gebruik van tabakssigaretten.
Er bestaan grote zorgen over de populariteit van e-sigaretten onder jongeren. Hoewel de tabaksindustrie geen reclame mag maken voor tabaksproducten lukt het toch om jongeren aan de e-sigaret te krijgen. Bijvoorbeeld door het inhuren van jonge influencers op sociale media om e-sigaretten te promoten onder hun jonge publiek.8De Nerée tot Babberich C. Jongeren met experts in gesprek over vapen op TikTok. Utrecht: Trimbos-instituut. 2022. De marketing naar jongeren is ook terug te zien in smaakjes die voor jongeren zijn bedoeld, zoals suikerspin en veel soorten ijs. In werkelijkheid is dit een cocktail van chemische stoffen. Bovendien worden er hippe Engelse termen gebruikt, zoals ‘vape’ in plaats van e-sigaret, en ‘juice’ in plaats van e-vloeistof of e-liquid.
Helpt een e-sigaret bij stoppen met roken?
Wetenschappelijke onderzoeksresultaten zijn op dit moment niet overtuigend in het voordeel van de e-sigaret als stopmethode. Slechts een minderheid van de rokers heeft baat bij de e-sigaret bij het stoppen met roken, namelijk een subgroep van rokers bij wie het niet lukt om te stoppen met behulp van bewezen effectieve stopmethoden, zoals individuele gedragsondersteuning. Onder de voorwaarde dat het nicotineniveau langzaam afgebouwd wordt en er op korte termijn volledig gestopt wordt met het e-sigaretgebruik. Een groot deel van de rokers die stoppen met behulp van de e-sigaret lukt het echter niet om permanent te stoppen zonder terug te vallen. Bovendien is er kans dat rokers dubbelgebruikers worden en verslaafd blijven aan nicotine.
Hoe worden e-sigaretten gereguleerd?
In Nederland is de tabakswetgeving vastgelegd in de Tabaks- en Rookwarenwet, die is gebaseerd op de Europese Tabaksproductenrichtlijn. In Nederland gelden e-sigaretten als aanverwante producten. 9Trimbos-instituut, Nederlands Huisartsen Genootschap. Richtlijn behandeling van tabaksverslaving en stoppen met roken ondersteuning Herziening 2016. E-sigaretten en navulverpakkingen die zijn geregistreerd als geneesmiddel zijn uitgezonderd. Die mogen niet verkocht worden aan jongeren onder de 18 jaar. Verder zijn er eisen aan de veiligheid en is reclame alleen toegestaan bij fysieke tabaks- of e-sigaretspeciaalzaken. Ook de e-sigaret zonder nicotine valt onder de Nederlandse Tabaks- en Rookwarenwet, zodat hiervoor dezelfde product-eisen gelden als voor e-sigaretten met nicotine. Om de e-sigaret minder aantrekkelijk te maken voor jongeren en niet-rokers is de Tabaks- en Rookwarenwet gewijzigd. 10Staatscourant. Regeling van de Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport van 22 november 2022, kenmerk 3456548-1038502-WJZ, houdende wijziging van de Tabaks- en rookwarenregeling ter regulering van smaken voor e-sigaretten. 2022. Sinds 1 juli 2023 is online verkoop van e-sigaretten en e-liquids verboden. Daarnaast mogen per 1 januari 2024 alle smaakjes, behalve tabakssmaak, niet meer verkocht worden in Nederland. Dit verbod geldt voor zowel navulbare als wegwerpbare producten.11NVWA. Eisen voor verkopers van vapes en e-liquids. [geciteerd 22 februari 2024]. Vanaf 2025 mogen vapes alleen nog maar in speciaalzaken verkocht worden.12Rijksoverheid. Maatregelen overheid om roken te ontmoedigen. [geciteerd 3 april 2024].
Rook je zelf of iemand in je omgeving?
> Bezoek dan rokeninfo.nl voor meer informatie over de e-sigaret (vape)
